Afganistan’da Türklerine Karşı Sürdürülen Kültür Düşmanlığı

Afganistan Türklerinin Sivil Toplum kuruluşlarının Mezar-ı Şerif’te Emir Ali Şir Nevaî’nin Heykelinin Yıkılması Hakkında Resmî Basın Açıklaması yapıldı. 

Açıklanan basın haberinde, Afganistan Türklerine karşı sürdürülen kültür düşmanlığı yapıldığı vurgulandı. Basın bildirisi şöyle devam ediyor.

“Afganistan Türklerinin sivil toplum kuruluşları olarak, büyük üzüntü ve derin kaygıyla Mezar-ı Şerif şehrinde Emir Ali Şiir Nevaî büyük şair, tanınmış bir düşünür Türk dünyasının medârı iftiharı ve devlet adamının  heykelinin yıkılmasını şiddetle kınıyoruz.

Edebî mirası, kurduğu medreseler ve kütüphaneler, âlimler ile kültür insanlarına verdiği destekle Emir Ali Şiir Nevaî yalnızca Türk tarihinin en önemli şahsiyetlerinden biri değil, aynı zamanda Afganistan’ın kültürel ve medenî kimliğinin de temel sütunlarından biridir. Onun heykelinin yok edilmesi, halkın kolektif hafızasına ve bu ülkenin ortak kimliğinin önemli bir parçasına yapılmış açık bir saldırıdır.

Bu girişim, uzun yıllardır Afganistan Türklerine karşı sürdürülen kültür düşmanlığı ve kimlik inkârı sürecinin bir devamıdır ve günümüzde Taliban yönetimi altında zirveye ulaşmıştır. Taliban, kültürel sembolleri, tarihî mirası ve ilmî eserleri yok ederek sadece bir milletin tarihini hedef almakla kalmamakta, aynı zamanda barış içinde birlikte yaşamanın ve kültürel çeşitliliğin temellerini de sarsmaktadır.

Afganistan Türklerinin sivil toplum kuruluşları olarak, uluslararası toplumu, UNESCO’yu, kültürel kuruluşları ve insan haklarını savunan uluslararası örgütleri; bu kültür karşıtı eylemi kınamaya, Afganistan Türkleri ve diğer halkların tarihî ve kültürel mirasının korunması için acil ve somut adımlar atmaya çağırıyoruz. Tüm ilmî, kültürel ve sivil çevreleri de bu yıkıcı eylemler karşısında sessiz kalmamaya ve halkın tarihî hafızasına yönelik bu suçların tekrarlanmasını önlemeye davet ediyoruz.

Açıkça ifade ediyoruz ki, Emir Ali Şir Nevaî ve Afganistan Türklerinin diğer büyük şahsiyetlerinin adı ve hatırası asla silinmeyecektir. Bu değerli mirasın yaşatılması ve ihyası için kültürel ve sivil mücadelemiz kararlı bir irade ve sarsılmaz bir bağlılıkla devam edecektir.”

Ali Şir Nevai kimdir kısaca hayatı?

Ali Şir Nevâî, Doğu Türklüğü bünyesinde yetişmiş şuurlu bir bilgin, velut bir şair, adil ve başarılı bir devlet adamıdır. Nizamettin Ali Şîr Nevâyî, 17 Ramazan 844 (9 Şubat 1441)'te dönemin önemli kültür merkezlerinden olan Herat şehrinde doğmuştur.

Ali Şîr Nevâî, Türkçeyi yüksek bir sanat dili halinde işlemeye çalışan, bu görüşü savunan ve Türk diline değer kazandıran üstün bir bilgin ve devlet adamıdır.

1441’de Herat’ta doğdu. Babası Timur’un meliklerinden Sultan Ebû Said’in veziri Kiçkine Bahşi idi. Ali Şîr Nevâî’nin ilk eğitimini babası verdi. Daha sonraki eğitimine Horasan ve Semerkant’ta devam etti. Sultan Hüseyin Baykara ile okul arkadaşı idi.

Sultan Hüseyin Baykara, Herat’ta yönetimin başına geçince, Ali Şîr Nevâî’yi önce mühürdar yaptı. Daha sonra vezirlik görevine tayin etti.

Görevi sırasında bol bol kitap okumak, ilim çevreleriyle sohbet etmek ve araştırma yapmak imkanı bulan Ali Şîr Nevâî, bir süre sonra İstifasını Hüseyin Baykara’ya sunduysa da kabul edilmedi. Aksine Esterebad Valiliği’ne tayin edildi. Ali Şîr Nevâî, valilik görevinde fazla durmadı ve 1490 yılında ayrıldı.

Valilik görevinden ayrıldıktan sonra bilim ve sanat konularında yoğunlaşan Ali Şîr Nevâî, 1501 yılında doğduğu şehir olan Herat’ta vefat etti.

Kaşgarlı Mahmut‘tan sonra Türk diline en büyük hizmet eden kişi olarak tanınan Ali Şîr Nevâî, Muhâkemetü’l-Lügateyn adlı kitabında Türkçe ile Farsça’yı karşılaştırarak pek çok yerde Türkçe’nin üstünlüğünü savunmuştur. Ali Şîr Nevâî, bu kitabını Türkçe’yi bırakarak eserlerini Farsça verenlere ithafen yazmıştır. Ali Şîr Nevâî, Türkçe yazdığı şiirlerinde Nevâî, Farsça yazdığı şiirlerinde ise Fanî mahlaslarını kullanmıştır.

Ali Şîr Nevâî’nin dördü Türkçe, biri de Farsça olmak üzere beş ayrı divanı vardır. Türkçe divanlarının genel adı Hazâinü’l Maânî‘dir. Türkçe divanlarını, Garâibü’s-Sağîr, Nevâdirü’ş Şebâb, Bedâyiü’l-Vasat ve Fevâidü’l-Kiber adları altında yazmıştır.

Fotolar : Afganistan Türklerinin Sivil Toplum kuruluşları Birliği

Yazar : Doğan TUFAN

Yazı İşleri sorumlusu:Nida PALA

Bu yazının bütünü yazarına aittir. İzinsiz kopyalanamaz, çoğaltıılmaz veya herhangi bir mecrada yayınlanamaz.